Zaćma cukrzycowa

Cukrzyca to choroba, która wpływa nie tylko na poziom cukru we krwi, ale także na wiele innych narządów – w tym oczy. Jednym z częstych powikłań okulistycznych jest zaćma cukrzycowa, która może znacznie pogorszyć jakość życia pacjenta. Jakie są jej objawy? W jaki sposób można ją leczyć? I co najważniejsze – czy da się jej zapobiec? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w naszym artykule.

Czym jest zaćma cukrzycowa?

Zaćma (inaczej katarakta) to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka, co prowadzi do stopniowego pogarszania się ostrości widzenia. W przypadku osób z cukrzycą może dojść do tzw. zaćmy cukrzycowej – odmiany choroby, która często rozwija się szybciej i dotyczy nawet młodszych pacjentów.

Jak cukrzyca wpływa na oczy?

Cukrzyca prowadzi do uszkodzeń naczyń krwionośnych w całym organizmie, w tym także w siatkówce i soczewce oka. Podwyższony poziom glukozy we krwi sprzyja gromadzeniu się sorbitolu w soczewce, co zaburza jej przejrzystość i elastyczność. Efektem tego procesu jest właśnie rozwój zaćmy.

Mechanizm powstawania zaćmy u diabetyków

Wysoki poziom cukru wpływa na metabolizm soczewki oka. Nadmiar glukozy przekształcany jest w sorbitol, który nie może swobodnie opuszczać soczewki. To prowadzi do zaburzeń osmotycznych i uszkodzenia struktury białek, powodując ich agregację i zmętnienie soczewki.

Objawy zaćmy cukrzycowej

Zaćma cukrzycowa rozwija się stopniowo, ale u osób z cukrzycą jej postęp może być szybszy niż w przypadku klasycznej, tzw. starczej zaćmy.

Wczesne symptomy problemów ze wzrokiem

Początkowe objawy zaćmy mogą być subtelne: lekko zamglone widzenie, trudności z widzeniem przy słabym oświetleniu, nadwrażliwość na światło czy zmiana w percepcji kolorów. Z czasem pacjent zauważa, że obraz staje się coraz mniej wyraźny, a okulary przestają pomagać.

Jak odróżnić zaćmę cukrzycową od zwykłej zaćmy?

U diabetyków zmiany pojawiają się często wcześniej i szybciej postępują. Charakterystyczne jest też to, że zaćma cukrzycowa może występować równolegle z innymi chorobami oczu, jak retinopatia cukrzycowa, co dodatkowo pogarsza jakość widzenia.

Diagnostyka zaćmy u osób z cukrzycą

Wczesna diagnostyka jest kluczowa, aby uniknąć poważnych powikłań wzrokowych. Osoby z cukrzycą powinny regularnie odwiedzać okulistę – nawet jeśli nie zauważają jeszcze żadnych problemów z widzeniem.

Kiedy udać się do okulisty?

Każda osoba chorująca na cukrzycę powinna wykonywać badania okulistyczne przynajmniej raz w roku. Jeżeli jednak pojawiają się jakiekolwiek niepokojące objawy – zamglone widzenie, częsta zmiana okularów, problemy z ostrością – należy udać się na wizytę niezwłocznie.

Badania wykrywające zmętnienie soczewki

Okulista ocenia stan oka przy użyciu lampy szczelinowej, oftalmoskopu lub specjalistycznej kamery. Dzięki tym badaniom można dokładnie określić stopień zmętnienia soczewki i zaplanować ewentualne leczenie.

Leczenie zaćmy cukrzycowej

Leczenie zaćmy polega przede wszystkim na chirurgicznym usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną. U osób z cukrzycą zabieg ten wymaga szczególnego przygotowania.

Czy zaćmę można leczyć farmakologicznie?

Niestety, nie ma skutecznych leków, które cofają już powstałą zaćmę. Preparaty w kroplach mogą jedynie opóźnić jej rozwój. Skutecznym rozwiązaniem jest dopiero operacja.

Na czym polega operacja zaćmy u cukrzyków?

Zabieg usunięcia zaćmy (fakoemulsyfikacja) polega na rozbiciu zmętniałej soczewki ultradźwiękami i wszczepieniu nowej, sztucznej soczewki. U pacjentów z cukrzycą lekarze zwracają szczególną uwagę na poziom cukru przed operacją oraz obecność zmian w siatkówce.

Powikłania i ryzyko po operacji zaćmy przy cukrzycy

Choć operacja zaćmy jest zabiegiem rutynowym, u diabetyków może wiązać się z większym ryzykiem powikłań, zwłaszcza jeśli choroba nie jest dobrze kontrolowana.

Czy cukrzyca zwiększa ryzyko komplikacji?

Tak – wysoki poziom cukru może spowolnić gojenie, zwiększyć ryzyko infekcji, a także przyczynić się do nasilenia retinopatii cukrzycowej po zabiegu. Dlatego tak ważna jest ścisła kontrola glikemii zarówno przed, jak i po operacji.

Jak przygotować się do zabiegu?

Przed operacją pacjent powinien mieć dobrze ustabilizowaną cukrzycę, a poziom glukozy we krwi powinien być bliski normie. Wskazane jest także wykonanie badań ogólnych, konsultacja z diabetologiem i dokładne badanie dna oka.

Profilaktyka – jak zapobiegać zaćmie cukrzycowej?

Choć nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka zaćmy, odpowiedni styl życia może znacznie opóźnić jej rozwój.

Znaczenie kontroli poziomu cukru

Najważniejszym elementem profilaktyki jest utrzymywanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Dobre wyrównanie cukrzycy to mniejsze ryzyko powikłań, w tym zmian w narządzie wzroku.

Dieta i styl życia wspierający zdrowie oczu

Zaleca się dietę bogatą w warzywa i antyoksydanty, ograniczenie cukrów prostych oraz tłuszczów trans. Korzystnie działają także aktywność fizyczna, niepalenie papierosów i ochrona oczu przed nadmiernym promieniowaniem UV (np. noszenie okularów przeciwsłonecznych).

Podsumowanie – co warto zapamiętać?

Zaćma cukrzycowa to poważne powikłanie, które może dotknąć osoby chorujące na cukrzycę – zarówno typu 1, jak i 2. Objawia się pogorszeniem ostrości widzenia, a jej leczenie polega zazwyczaj na operacyjnym usunięciu zmętniałej soczewki. Kluczem do skutecznego zapobiegania zaćmie cukrzycowej jest regularna kontrola poziomu cukru we krwi, coroczne badania okulistyczne oraz zdrowy styl życia. Warto pamiętać, że szybka diagnoza i odpowiednie leczenie pozwalają zachować dobrą jakość widzenia na długie lata.

Bibliografia

1. American Diabetes Association. (2023). Standards of Medical Care in Diabetes – 2023. Diabetes Care, 46(Suppl 1), S1–S291.
   https://diabetesjournals.org/care
2. Kanski J., Bowling B. (2016). Okulistyka kliniczna. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner.
3. Stefánsson E. (2009). Diabetic Eye Disease. In: Taylor D., Hoyt C. (eds). Pediatric Ophthalmology and Strabismus. Elsevier Saunders.
4. Młynarski R., Jarosz-Chobot P. (2020). Powikłania okulistyczne u dzieci z cukrzycą typu 1 – przegląd piśmiennictwa. Pediatria Polska, 95(1), 49–53.
    https://www.sciencedirect.com
   
5. Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). (2023). Cukrzyca – raport NFZ.
    https://www.nfz.gov.pl
   
6. World Health Organization (WHO). (2019). World Report on Vision.
    https://www.who.int/publications/i/item/world-report-on-vision

2025-03-25