Astygmatyzm a zaćma. Jakie są różnice?

Zarówno zaćma, jak i astygmatyzm prowadzą do zaburzenia widzenia, jednak w inny sposób i w zupełnie różnym stopniu. Jak objawiają się obie te przypadłości i w jaki sposób się je leczy?

 

Czym jest astygmatyzm?

Astygmatyzm to rodzaj wady wzroku, polegającej na zaburzeniu symetrii obrotowej oka. Objawy astygmatyzmu zależą przede wszystkim od tego, w jaki sposób zostały zniekształcone jedna lub obie osie optyczne.

 

Najczęściej astygmatyzm powoduje zniekształcenia peryferii pola widzenia – obraz jest niewyraźny w osi poziomej (u góry lub dołu), pionowej (z lewej lub prawej), niezależnie od odległości. Wada może mieć jednak charakter złożony, objawiającą się nadzwrocznością lub krótkowzrocznością obejmującymi całe pole widzenia.

 

Szacuje się, że nawet kilkadziesiąt procent mieszkańców Europy ma jakąś formę astygmatyzmu.

Jak rozpoznać astygmatyzm?

Najłatwiej jest rozpoznać astygmatyzm regularny, kiedy występuje wyraźna różnica pomiędzy widzeniem w osi pionowej a poziomej. Najprostszy test na astygmatyzm:

 

Każda przedstawiona na grafice linia jest tej samej grubości i koloru. Jeśli linie leżące na osi pionowej (godziny 6 i 12) wydają się ciemniejsze lub wyraźniejsze, jest to astygmatyzm regularny prosty – rogówka lepiej skupia światło w płaszczyźnie pionowej. Gdy wyraźniejsze są linie poziome (godziny 3 i 9), mamy do czynienia z astygmatyzmem regularnym odwrotnym. Jeśli najwyraźniejsze wydają się linie skośne, jest to astygmatyzm regularny skośny.

 

Astygmatyzm jest niezależny od – zarówno z bliska, jak i daleka, pewne elementy obrazu wydają się być zamglone. W przypadku złożonego astygmatyzmu zazwyczaj trudno jest określić samodzielnie, w jakich osiach występuje wada. Astygmatycy często mrużą oczy, aby poprawić widzenie, wada może powodować również bóle głowy czy zmęczenie oczu.

 

Czym jest zaćma?

Zaćma (katarakta) jest chorobą degeneracyjną oczu. Jej charakterystycznym objawem jest zmętnienie soczewki, skutkujące stopniowym pogarszaniem się ostrości widzenia, częstokroć aż do całkowitej ślepoty. Zmętnienie soczewki może następować z różnych powodów, najczęściej jednak przebiega na skutek zmian w strukturze białek, związanych ze starzeniem się. Zaćma może być spowodowana także przez uraz oka, czynniki genetyczne czy jako powikłanie niektórych chorób (np. cukrzycy). Zaćmy wrodzone są zazwyczaj trudniejsze do leczenia niż te nabyte.

 

Jedynym sposobem leczenia zaćmy jest usunięcie zmętniałej soczewki (w całości lub jej części) i wstawienie nowej.

 

Jak rozpoznać zaćmę?

Diagnoza zaćmy zazwyczaj nie stanowi problemu, chociaż w początkowej fazie zmiany w widzeniu mogą zostać zignorowane lub pomylone z pogarszaniem się innych wad.

Głównym objawem zaćmy jest stopniowa utrata ostrości widzenia, zazwyczaj równomiernie w całym polu. Zwiększa się również wrażliwość na światło, zwłaszcza nocą – pojawia się problem flar czy rozbłysków powodowanych przez uliczne lampy czy światła samochodów wieczorami.

Co ciekawe, początkowo zaćma może powodować poprawę ostrości wzroku u dalekowidzów.

 

 

Różnicę pomiędzy zaćmą a astygmatyzmem

Pomimo że zarówno zaćma, jak i astygmatyzm powodują pogorszenie się wzroku, poza tym niewiele mają cech wspólnych.

 

Astygmatyzm wynika ze zniekształcenia symetrii oka lub jego części. W związku z tym pojawia się wtedy, gdy narząd wzroku najintensywniej się rozwija i zmienia – w dzieciństwie, ewentualne zmiany zachodzą do wczesnej dorosłości. U osób powyżej trzydziestego roku życiu wada ta utrzymuje się raczej stabilnie, z wahaniami do 1 dioptrii przez całe życie.

 

Jeśli zaćma nie jest wrodzona, rzadko pojawia się u dzieci i młodych dorosłych, za to bardzo często u ludzi starszych. Na rozwój tej choroby wpływa także znacznie więcej czynników niż na powstanie astygmatyzmu. Zmiany w soczewce oka powodujące zaćmę mogą zachodzić przez całe życie i są szczególnie posunięte w okresie późnej starości – stąd i osób powyżej 80 roku życia występuje ona najczęściej.

 

Astygmatyzm może prowadzić do znacznego pogorszenia się wzroku, ale nigdy do całkowitej ślepoty. Astygmatyzm regularny jest stosunkowo prosty do korekcji za pomocą okularów lub soczewek kontaktowych, o ile wada nie jest wyjątkowo głęboka. U astygmatyków zazwyczaj ostrość widzenia jest lepsza w jednej osi.

 

Zaćma może prowadzić do ślepoty, nie istnieje też możliwość leczenia jej w sposób inny niż operacyjny. Choroba obejmuje całe pole widzenia, wpływa także na postrzeganie światła i kontrastu.

 

Czy zaćma wpływa na astygmatyzm?

Nie ma dowodów na to, że rozwój zaćmy jest związany z rozwojem astygmatyzmu lub odwrotnie. Astygmatyzm najczęściej rozwija się do 25 roku życia, zaćma z kolei najczęściej dotyka osoby starsze. Wspływ na pogłębienie się astygmatyzmu może mieć natomiast operacja zaćmy. Co ważne, taki efekt jest obserwowany głównie u osób, które przed przystąpieniem do zabiegu miały wadę co najmniej 1 dioptrii.

Z tego powodu zaleca się wykonanie korekty astygmatyzmu w czasie operacji zaćmy, za pomocą specjalnych soczewek.

 

Jak wyleczyć astygmatyzm w czasie operacji zaćmy?

Korekta astygmatyzmu przy pomocy specjalnych soczewek wewnątrzgałkowych daje zazwyczaj lepsze rezultaty niż szkła korekcyjne. Istnieją także inne, alternatywne sposoby operacyjnego leczenia astygmatyzmu.

 

 

Wewnątrzgałkowe soczewki toryczne (IOL)

Najbardziej popularna metoda leczenia astygmatyzmu przy okazji zabiegu zaćmy to wszczepienie specjalnych soczewek torycznych zamiast typowo używanych soczewek cylindrycznych. Po wprowadzeniu do oka, taka soczewka, obrócona we właściwej osi, może skorygować wadę. Tym sposobem najczęściej leczy się astygmatyzm o mocy od 0,75 do 4,75 dioptrii.

Zaletą tej metody są niższe koszty w porównaniu ze sposobami alternatywnymi oraz krótszy okres rekonwalescencji po zabiegu. Jak w przypadku innych metod operacyjnego leczenia astygmatyzmu, po wszczepieniu soczewek torycznych zazwyczaj dochodzi do znacznego zredukowania wady, aczkolwiek astygmatyzm pooperacyjny może wynosić do 0,5 dioptrii.

 

Nacięcia odprężające rąbka (LRI)

Nacięcia odprężające rąbka są rodzajem keratotomii, czyli operacji rogówki, części oka odpowiedzialnej za refrakcję. Metoda ta zastąpiła karatotomię promienistą, której zastosowanie wiązało się z występowaniem niepożądanych skutków ubocznych.

LRI wykonuje się ręcznie lub za pomocą technologii femtosekundowej operacji zaćmy wspomaganej laserem (FLACS), co zapewnia większą dokładność i bardziej przewidywalne rezultaty. Nacięcia odprężające rąbka wykonuje się w przypadku astygmatyzmu nie większego niż 3 dioptrie, jednakże badania wskazują, że najbardziej przewidywalne rezultaty otrzymuje się, jeśli wada jest mniejsza niż 1,5 dioptrii. Zaletą tej metody jest to, że może być łączona ze wszczepieniem soczewek torycznych, w celu korekty dużej wady wzroku.

 

Dowiedz się więcej o zaćmie:

 

Jak rozpoznać zaćmę – objawy
Co to jest zaćma
Czy zaćma wtórna może się powtórzyć
Zaćma wrodzona
Zaćma korowa
Astygmatyzm a zaćma
Zaćma jądrowa

 

 

 

 

2021-10-11