Co to jest zaćma? Wyjaśniamy

Zaćma (łac. cataracta) to schorzenie polegające na zmętnieniu soczewki oka, która odpowiada za skupienie promieni świetlnych na siatkówce oka, oraz za sprawą akomodacji- za wyraźne widzenie obiektów położonych w różnej odległości. Wraz z wiekiem soczewka traci jednak swoją elastyczność, a w jej strukturze zaczynają odkładać się białka, odpowiadające za rozpoczęcie procesu mętnienia. Soczewka przybiera wówczas żółtą lub brunatną barwę. Konsekwencją takiego stanu jest przepuszczanie do oka coraz mniejszej ilości promieni świetlnych, które ulegają rozproszeniu. To powoduje znaczne pogorszenie jakości widzenia.

 

Prawie każda osoba po 70 roku życia cierpi na zaćmę (w różnym stadium zaawansowania), a według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – schorzenie to jest najczęstszą przyczyną utraty wzroku na świecie. W Polsce i na świecie wykrywa się ją u coraz młodszych osób, jednak zdecydowana większość pacjentów bagatelizuje jej niepokojące objawy i zbyt późno poddaje się leczeniu. Nie zdiagnozowana zaćma może prowadzić do całkowitej utraty widzenia.

 

Rodzaje zaćmy

Zaćmę możemy podzielić na kilka typów, a najbardziej popularnym podziałem jest to na schorzenie wrodzone lub nabyte:

 

Zaćma wrodzona pojawia się w momencie narodzin, albo rozwija się w pierwszych latach życia. Za jej przyczynę uważa się anomalie metaboliczne lub chromosomalne, choroby matki w okresie ciąży np. różyczka, żółtaczka zakaźna, grypa albo narażenie płodu na działanie w łonie matki pewnych leków. Wśród objawów wyróżnia się np. oczopląs, zez, białą źrenicę, odruch palcowo – oczny (uciskanie przez niemowlę oka piąstką lub kciukami obu dłoni), a u starszych dzieci – nieporadne poruszanie się, przykładanie przedmiotów do oczu, by lepiej im się przyjrzeć. Niekiedy zaćma wrodzona może ujawnić się dopiero w wieku szkolnym. Leczenie odbywa się operacyjnie, jeśli zmiany dotyczą obu oczu – operacje wykonuje się w pierwszych tygodniach życia, by maluch mógł prawidłowo się rozwijać.

 

Zaćmę nabytą dzielimy ze względu na stopień zaawansowania choroby i tu wyróżnić możemy:

– zaćmę początkową inaczej niedojrzałą (zmętnienie soczewki nie powoduje upośledzenia widzenia lub ubytek widzenia jest nieznaczny)

– zaćmę zaawansowaną inaczej dojrzałą (zmętnienie dotyczy całej soczewki, co w konsekwencji prowadzi do znacznego upośledzenia widzenia)

– zaćmę przejrzałą (odmiana niebezpieczna, bo włókna soczewki ulegają stopniowemu upłynnianiu i mogą powodować np. zapalenie tęczówki czy wszystkich tkanek wewnątrz oka)

 

Zaćma dzielona jest też ze względu na lokalizację zmian i tu lekarze wyróżniają najczęściej takie typy jak:

– zaćma korowa (zmętnienie soczewki lokalizuje się na jej obwodzie)

– zaćma jądrowa (zmętnienie postępuje w centrum soczewki)

– zaćma podtorebkowa tylna (zmętnienie soczewki lokalizuje się pod torebka tylną w osi widzenia, co powoduje szybkie pogorszenie wzroku)

 

 

Podział zaćmy ze względu na przyczynę wygląda zaś następująco:

– zaćma starcza ( najbardziej powszechna odmiana choroby typowa dla seniorów)

– zaćma wtórna (będąca konsekwencją innych chorób np. zaćma cukrzycowa, tężyczkowa, po stosowaniu kuracji steroidami)

– zaćma pourazowa (wywołana urazem tępym lub penetrujących gałki ocznej)

– zaćma wywołana szkodliwym promieniowaniem np. hutnicza, zaćma popromienna, po radioterapii

 

Warto jednak pamiętać, że zmętnieniu ulegają różne części soczewki, co daje niejednorodny obraz choroby u rozmaitych pacjentów tzn. może się rozwijać w jednym lub obu oczach, a dodatkowo w każdym z nich może postępować w innym tempie i zajmować te same lub inne struktury soczewki. Do tego stopnia, że pacjent jednym okiem nie widzi już wcale, ale drugie funkcjonuje jeszcze całkiem sprawnie.

 

Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zaćmy

Główną przyczyną powstawania choroby jest wiek, bo proces starzenia organizmu dotyczy także narządu wzroku. Ryzyko zaćmy zwiększają dodatkowo:

– choroby współistniejące np. cukrzyca, tężyczka, choroba Wilsona i inne.

– choroby dziedziczne np. galaktozemia, Choroba Fabry’ego, Zespół Lowe’a

– terapia niektórymi grupami leków np. amiodaron, busulfan, chloropromazyna, steroidy

– długotrwałe przebywanie na słońcu i ekspozycja oczu na promieniowanie UV, X, cieplne, czy silne pole magnetyczne

– urazy (mechaniczne i chemiczne) gałki ocznej

 

Objawy zaćmy

Co powinno wzbudzić niepokój pacjenta? Jednym z pierwszych objawów jest pogorszenie wzroku po zmroku, spoglądanie w np. reflektory przejeżdżających samochodów wywołuje złudzenie optyczne w postaci świetlistych promieni wokół źródła światła. Innym wczesnym objawem jest zmiana refrakcji oka, która powoduje konieczność częstej zmiany okularów do bliży lub/i dali. Wraz z postępem zaćmy następuje utrata ostrości widzenia oraz wrażenie zamazania obrazu – pacjent obserwuje świat niczym przez brudną szybę lub jakby „przez mgłę”.

Brakuje w nim kontrastu barw, żywe kolory bledną, a przebywanie na nasłonecznionym terenie i patrzenie na odbijające światło powierzchnie, może powodować ból oczu. Pacjenci z zaćmą uskarżają się także na problemy w ocenie odległości otaczających przedmiotów bądź kształtów. Do innych sygnałów ostrzegawczych należą: szybsze niż zwykle męczenie się oczu, łzawienie i swędzenie oczu.

 

Leczenie zaćmy

Operacja usunięcia zaćmy to jeden z najczęściej wykonywanych zabiegów ze wszystkich dziedzin medycyny na świecie. Niegdyś stosowano metodę wewnątrztorebkową, która polegała na usunięciu całej soczewki, wraz z torebką w której się znajduje. Operacja była inwazyjna, wymagała dłużej rekonwalescencji i zmuszała pacjenta do noszenia okularów o silnej mocy.

 

Dziś chirurdzy w naszej klinice Europejskiej Grupy Medycznej Provisus wykorzystują nowoczesną technikę fakoemulsyfikacji, wykorzystującą ultradźwięki. Na początku zabiegu usunięcia zacmy chirurg wykonuje mikrocięcie rogówki (1.5-3.0 mm), przez które wprowadza instrument rozbijający ultradźwiękami twarde masy zmętniałej soczewki. Kolejnym krokiem jest wszczepienie sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej. Jest ona dobrana do trybu życia pacjenta, a jej współczesne warianty zawierają w sobie m.in. filtry UV lub korygują wady wzroku typu krótkowzroczność, nadwzroczność jak i astygmatyzm.

 

Najbardziej zaawansowane soczewki, które są dostępne w naszej klinice Europejskiej Grupy Medycznej Provisus dają możliwość dobrego widzenia z daleka i z bliska (soczewki multifokalne) Co najważniejsze – obecnie zabieg usunięcia zaćmy trwa około 20 minut, odbywa się w znieczuleniu miejscowym kroplami i nie wymaga założenia szwów. Tego samego dnia można opuścić klinikę, normalnie funkcjonować i kręcić głową, bez obawy że soczewka wypadnie. Okulista przepisuje jedynie krople z antybiotykiem. Rekonwalescencja i całkowity czas powrotu do zdrowia trwa około dwóch tygodni.

 

Dowiedz się więcej o zaćmie:

 

Jak rozpoznać zaćmę – objawy
Zaćma wtórna
Co to jest zaćma
Czy zaćma wtórna może się powtórzyć
Zaćma wrodzona
Zaćma korowa
Astygmatyzm a zaćma
Zaćma jądrowa

2020-11-07